HET FEEST VAN DE ONOVERWINNELIJKE ZON OF WAAROM WE ZOVEEL ETEN MET KERST

by | confusion

met dank aan Harry van Ratingen voor de research

Van alle Christelijke feesten wordt Kerst wereldwijd het meest nadrukkelijk gevierd. Het is tevens het feest dat het meest is geseculariseerd, als gevolg waarvan het nogal eenzijdig in het teken is komen te staan van het ‘Grote Genieten’. Veel mensen hebben moeite met dit profane aspect van Kerst. De geboorte van Jezus vieren, ok. Maar moet dat met twee, drie dagen oeverloos eten en drinken? Wat is daar precies ‘christelijk’ aan?

Voor een antwoord op die vraag moeten we terug naar de Romeinse keizer Aurelianus. Die stelde in het jaar 275 het Zonnefeest in: het feest van ‘Sol Invictus’, de ‘Onoverwinnelijke Zon’. Hij ‘leende’ dat feest uit de Mithras-cultus, een oorspronkelijk uit Perzië afkomstige cultus waarin de astrologie en de zon een belangrijke rol speelden. Het Zonnefeest werd om astrologische redenen gevierd op 25 december in de Juliaanse kalender.

Aurelius had goede redenen om dit nieuwe feest in te stellen. De Romeinen vierden namelijk al eeuwen feest aan het eind van het zaaiseizoen in December (de ‘saturnalia’). Dat feest duurde aanvankelijk (500 b.C) een dag, maar dat was rond het begin van onze jaartelling inmiddels opgelopen tot een week. Er werd niet alleen op straat gegeten en gezopen (en heer en slaaf wisselden soms van rol), er werd vooral ook niet gewerkt. Niet door ambtenaren, niet door de politie en niet door de rechtbanken. Kortom, Rome – en daarmee het Romeinse Rijk – werd in feite een week lang niet bestuurd en dat is geen situatie die je als machthebber graag ziet. Aurelius had er dus belang bij om van die saturnalia af te komen. Beter een nieuw feest dat je kunt controleren, dan een feest dat zijn eigen gang gaat.

Voor de vroege Christenen was de instelling van het Zonnefeest ook een uitkomst. Omdat de Romeinen de Christelijke kerken vervolgden, konden zij geen openbare feesten houden. Maar het was wél mogelijk binnenshuis een bestaand feest een andere inhoud te geven, het als het ware te ‘kerstenen’. En het Zonnefeest leende zich daar bijzonder goed voor: Christus geldt immers als het ‘Licht van de wereld’.

Het is dus zeer waarschijnlijk dat de christenen een eigen draai aan het Zonnefeest hebben gegeven door de geboorte van Christus op die datum te vieren. Op een lijst uit het jaar 354 met de sterfdata van martelaren blijkt 25 december al voor te komen als ‘geboortedatum’ van Jezus en in die vierde eeuw moeten we dus ook het prille begin van het Kerstfeest zoeken.

Kerst is dus waarschijnlijk geënt op een bestaand Romeins feest met veel eten en drinken, dat inhoudelijk is aangepast. Dat hybride karakter is door de eeuwen heen kenmerkend gebleven voor kerst en dat is het nog.

Allerhande op muziek
Die vermenging van christelijk en profaan zien we ook terug in kerstliederen uit de Renaissance. Veel van deze liederen zijn ‘contrafacta’, ofwel originele melodieën uit het Gregoriaans die werden voorzien van een nieuwe wereldse tekst. Lucas de Moigne, rond 1500 curé van de Eglise Notre-Dame in Poitiers, verving bijvoorbeeld de stichtelijke Latijnse tekst van een Gregoriaans processie-zang door een Franse tekst die de geneugten van  het Kerstdiner in detail bezingt. Het doet een beetje denken aan de Allerhande van Albert Heijn, maar dan op muziek.

De Schepper richtte op kerstdag
een geweldig banket aan
– dat gebeurde lang geleden –
en iedereen was welkom.

Er waren patrijzen en kapoenen,
gevogelte, reiger,
haas, konijn en fazant
voor iedereen.

De kop van een wild varken
en Mede werd geserveerd,
en Griekse Capary en Faye Montjeau wijn
zodat de gezichten straalden.

Beschuit, gerstebrood, vruchtencakes,
taart, wittebrood en roombroodjes,
warm Gonessebrood,
was er voor iedereen die er om vroeg.

Er was knoflook, er waren uien,
en een pompoenpastij,
Met kool van Maitre René
En heet opgediende slakken.

Er was een goede sommelier
Die niet stopte met schenken
Tot het vat leeg was
Tot in de eeuwen der eeuwen.

(“in sempiterna saecula”)

Noël

Keep RUPS alive

FOOD NEEDS TO BE FRESH. THOUGHTS ALSO. BE FRESH, SUPPORT RUPS.

RUPS

RUPS GASTROSOFISCH PERIODIEK

FOUNDED 2015

 

A PERCOLATOR FISH CONCEPT

 

 

RUPS

Wil je meer van dit soort verhalen lezen?

 

Abonneer je dan op onze onregelmatige nieuwsbrief en blijf op de hoogte.

Dank je wel voor je inschrijving

Pin It on Pinterest